اگر در یکی از این روزها قصد سفر به شیراز را دارید و یا هم اکنون در شیراز هستید و با پاهای باز برای هیجان به دنبال دیدنی های شیراز می گردید، مقبره شیخ روزبهان را پیشنهاد می کنیم. شهر شیراز بیشتر به خاطر مقبره حافظ و سعدی معروف به حافظیه و سعدیه است. اما داستان به این دو مکان دیدنی ختم نمی شود و افراد مشهور و بزرگی در این شهر حضور دارند که متاسفانه کمتر در مورد آنها صحبت شده است. اما شیخ روزبهان کیست و چرا در بین گردشگران محبوبیت دارد؟
شیخ روزبهان شیرازی که بود؟
ابومحمد روزبهان را در شیراز به نام های مختلفی می شناسند. نام اصلی او «ابومحمد روزبهان» بود. اما مردم فارس اغلب او را با کنیه هایی مانند شیخ شطح و شیخ بابا روزبهان صدا می زدند. بقال در لغت به معنای سبزی است. شیخ رزبهان شیراز از آنجایی که بقال بود و در بازار سبزی و سبزی می فروخت، او را روزبهان بغلی فسایی نیز می نامیدند.
شیخ روزبهان بیست و پنج سال بیشتر نداشت که تصمیم گرفت ارتباطش با خدا را عمیق تر کند و از مردم جدا شود. بنابراین در حالیکه جوانی 25 ساله بود، سر به کوه و بیابان های اطراف شیراز گذاشت و مسیر درویشی را پی گرفت. پس از مدت ها عبادت و سختی و ریاضت، قرآن را به طور کامل حفظ کرد و برای طی کردن سایر مراحل عرفانی به سراغ شیخ جمال الدین فسایی رفت.
شیخ روزبهان شیرازی پس از کسب علم و معرفت از شیخ فسایی عازم مکه شد تا حج بجا بیاورد. از مکه به مصر و سپس به شام رفت و چند سالی به عبادت و آموختن عرفان مشغول شد و سپس به شیراز برگشت و تا آخر عمر در شیراز ماند.
آیا مولانا، سعدی و حافظ مریدان روزبهان بودند؟
اشعار عرفانی بسیار عمیق و جذاب شیخ روزبهان بقلی شیرازی توجه بسیاری از عارفان و بزرگان ادب پارسی را به خود جلب کرد. اشعار او که به زبان های فارسی و عربی سروده شده بودند، در مجموعه ای به نام دیوان المعارف فی الشعر جمع آوری و تنظیم شده است. تاثیر ابومحمد روزبهان بر شاعران و عارفان تا به آن حد بود که شاعر معروف پارسی جلال الدین بلخی یا همان مولانا، در یکی از شعرهای معروفش به شیخ روزبهان اشاره می کند و در چندجا از غزل «بنمای رخ که باغ و گلستانم آرزوست * بگشای لب که قند فراوانم آرزوست» قسمت هایی از اشعار روزبهان را تکرار کرده است. حتی سعدی و حافظ و حتی جامی هم از اشعار روزبهان در سروده های خود استفاده کرده اند و تحت تاثیر افکار و آموزه های شیخ بوده اند.
اما در پاسخ به سوال اصلی و اینکه «آیا حافظ، سعدی و مولانا شاگردان شیخ روزبهان بوده اند؟» باید بگوییم این شاعران گرچه از شیخ روزبهان تاثیراتی فراوانی گرفته اند اما در یک زمان زندگی نمی کرده اند. بنابراین آن ها شاگردان شیخ روزبهان شیرازی محسوب نمی شوند.
نحوه مرگ شیخ روزبهان شیرازی
او نیز مانند دیگر درویش ها شاعر بود و اشعار عارفانه زیادی با موضوع عشق الهی سروده است. شیخ روزبهان در شیراز خانقاهی تاسیس کرد و به تربیت شاگردان و مریدان زیادی پرداخت. یکی از مهم ترین و بزرگترین شاگردان او سهروردی شاعر پر آوازه ایران است که در قرن پنجم و ششم زندگی می کرد. ابومحمد روزبهان در اواخر عمر فلج شد و در ماه محرم سال 606 هجری قمری که مصادف با اردیبهشت سال 558 هجری شمسی می شد (حدود 840 سال پیش) بر اثر کهولت سن و بیماری از دنیا رفت.
آرامگاه شیخ روزبهان شیراز در عهد محمدرضا شاه
قبر شیخ رزبهان در قبرستان محله باغ نو شیراز بود و تا سال 1350 هجری قمری قبری به شکل و شمایل فعلی وجود نداشت. در زمان محمدرضا شاه پهلوی، انجمن آثار ملی پروژه ساخت آرامگاه شیخ رزبهان شیرازی را آغاز کرد. ساخت بقعه شیخ رزبهان پس از حدود یک سال یعنی در سال 1351 به پایان رسید. آرامگاه شیخ بابا روزبهان از نظر جغرافیایی در شرق شیراز و در انتهای بلوار لطف علی خان زند و در منطقه ای به نام درب شیخ قرار دارد. واقع شده است. آرامگاه شیخ رزبهان شیرازی بسیار باشکوه است و معماری اصیل ایرانی و اسلامی آرامش و زیبایی زیادی به آن بخشیده است.
ایوان های به هم پیوسته در بقعه شیخ روزبهان
اولین چیزی که پس از ورود به مقبره نظر شما را جلب می کند ایوان های داخل بقعه است. مقبره شیخ رزبهان در زیر ایوان آجری بزرگی قرار دارد که خود در زیر ایوان بزرگتر دیگری قرار دارد. برای ورود به ایوان و زیارت حرم شیخ روزبهان شیرازی باید از سه پله سنگی بزرگ از این ایوان بالا رفت. در بالای این پلکان، بالای در ایوان، نوشته نسبتاً بزرگی وجود دارد: «مقبره شیخ کبیر ابومحمد روزبهان».
آرامش فوق العاده بالا در آرامگاه شیخ روزبهان
اگر تا به حال به آرامگاه و آرامگاه شاعران و عارفان ایرانی مانند حافظ، خیام، سعدی و ... رفته باشید، حتماً حس آرامش عجیبی را که در این مکان احساس می کنید، تجربه کرده اید و متوجه منظور ما خواهید شد. سرچشمه این آرامش بدون شک ریشه در دو موضوع دارد: یکی وجود آرامگاه عارف الهی که حس شیرینی به انسان می دهد. دوم معماری اصیل و فضای با طراوت مقبره هاست. مقبره شیخ رزبهان شیرازی با سنگ و معرق پوشانده شده است. گل های حیاط آرامگاه علاوه بر زیبایی بصری، عطر خوبی در فضا ایجاد می کند و موسیقی پرندگان نیز حال و هوای خوبی به انسان می دهد.
با دیدن مقبره شیخ روزبهان در واقع حس آمیختگی فرهنگ، عشق، معماری، موسیقی و طبیعت به شما دست می دهد. در اطراف بقعه شیخ روزبهان چندین کتیبه دیگر وجود دارد. در سنگ نگاره ای تاریخ ساخت بقعه ذکر شده و در سنگ نوشته دیگری نام و نسب شیخ بابا روزبهان درج شده است تا گردشگران با آگاهی بیشتر از این مکان دیدن کنند. در انتهای متن یکی از کتیبه ها آمده است: «شیخ روزبهان پیشوای قافله راه حق، بین کمالات جسمی و روحی، گفتار و واقعیت، زهد و عشق، بیداری و مراقبه، تحقیق بود. و تعلیم شریعت و طریقت».
مقبره و آرامگاه شیخ رزبهان شیرازی در واقع در همان محل خانقاه وی قرار دارد. زیرا در صومعه خود وفات یافت و در آنجا به خاک سپرده شد. ابعاد سنگ قبر شیخ بابا روزبهان یک و نیم متر طول و نیم متر عرض تخمین زده شده است. چهار قبر دیگر در کنار قبر شیخ رزبهان وجود دارد که متعلق به فرزندان وی است.
