آرامگاه بی بی دخترون که در گویش مردم محلی به آن آرامگاه بی بی دخترون نیز می گویند یکی از جاذبه های گردشگری استان فارس است. چند سوال اساسی در این مورد وجود دارد. از جمله اینکه بی بی خدیجه خاتون کیست؟ داستان بی بی دخترون چیه؟ و چرا به آن دختران بی بی می گویند؟ اگر قصد سفر به شیراز را دارید و به دنبال مکان های دیدنی در شیراز هستید و هنوز به طور کامل برای رفتن به مزار خدیجه خاتون قانع نشده اید، تشویق کنندگان را تا پایان این یادداشت دنبال کنید.
آرامگاه بی بی دختر را کریم خان نساخته است!
شیراز در دوران زندیه از نظر ساختمانی و معماری رشد زیادی را تجربه کرد. این سرعت رشد و توسعه بدون شک مرهون تلاش و تدابیر بنیانگذار سلسله زندیه کریم خان زند بوده است. به دلیل مذهب کریم خان زند، علاقه زیادی به اهل بیت داشت و خدمات زیادی به امور مذهبی و مرمت بقعه امام زادگان کرد. آرامگاه بی بی دختر شیراز یکی از بقعه های امام زادگان است که در دوره زندیه ساخته شده است. اما داستان این بقعه با سایر امامزادگان کاملا متفاوت است. زیرا کریم خان زند شخصاً در این امر نقشی نداشت. وی در پاسخ به این سوال که "مقبره دختران بی بی توسط چه کسی ساخته شد؟" در زیر پاسخ خواهیم داد.
آدرس مقبره دختران بی بی دخترون کجا واقع شده؟
آرامگاه و مقبره بی بی دخترون شیراز یکی از بناهای تاریخی دوران زندیه است که در منطقه باستانی و معروف «سنگ سیاه» قرار دارد. اگر به شیراز سفر می کنید حتما از بلوار شهید دستغیب شیراز دیدن کنید. در اطراف مسجد ایلخانی آرامگاهی با گنبدی ساده می بینید که اگرچه ساده اما آرامش و سکوت خاصی را نشان می دهد. مقبره خدیجه خاتون شیرازی آنجاست. وی از نوادگان امام زین العابدین(ع) است که در شیراز به خاک سپرده شد. در گویش محلی مردم شیراز به این مقبره بی بی دخترون می گویند.
چرا قبر بی بی دختر در ایران واقع شده؟
بی بی خدیجه ام عبدالله از نوادگان امام سجاد است که در بین مردم فارس به بی بی دختر معروف است. در زمانی که بنی امیه و بنی عباس در حال کوچک کردن اهل بیت و فرزندان ائمه بودند و فشارها و آزارها بیشتر می شد، نوادگان ائمه به تدریج به ایران پناه بردند. ایرانیان از گذشته به خاندان پیامبر و اهل بیت علاقه داشته و در سختی ها و مشکلات همواره در کنار آنان بوده اند.
اینکه تعداد زیادی از امامزاده ها مانند حضرت معصومه، حضرت شاهچراغ، حضرت عبدالعظیم و... در ایران دفن شده اند، بیانگر این علاقه است. بی بی خدیجه یا بی بی دختر نیز از اعضای امام زادقان بود که از ظلم عباسیان در ایران گریخت. دختران بی بی پس از مدتی زندگی در میان ایرانیان به مرگ طبیعی مردند. اما پس از درگذشت ایشان ارادت مردم شیراز به این بانو قطع نشد و همچنان مورد احترام تمامی مردم شیراز است.
مقبره دختران بی بی یک جاذبه گردشگری مضاعف است
مقبره و آرامگاه بی بی دخترون از دو جهت دارای موقعیت مرتفعی است. جهت اول بعد دینی آن است. بی بی دختر به دلیل اینکه از نوادگان امام سجاد(ع) است، شخصیتی مذهبی و اسلامی به شمار می رود و دارای مواضع مذهبی است. جهت دوم جنبه تاریخی این بنا است. معماری این بنا یکی از میراث فرهنگی اصیل ایرانی- اسلامی به شمار می رود.
معماری آرامگاه بی بی دخترون را پیش داوری نفرمایید!
همانطور که در مقاله دیوانخانه دیوانخانه قوام ملکی شیراز اشاره کردیم، بناهای تاریخی از نظر معماری به دو دسته معماری درونگرا و معماری برونگرا تقسیم می شوند. به نظر می رسد آرامگاه بی بی دخترون از سبک معماری درونگرا و همچنین دیوانخانه قوام ملکی پیروی کرده است. زیرا نمای بیرونی این مقبره کاملاً ساده و تمیز است.
گنبد بلند آرامگاه بی بی دخترون شیراز مانند سایر آثار تاریخی کاشی کاری نشده است. اما برخلاف نمای بیرونی ساده آرامگاه خدیجه خاتون، معماری داخلی آن بسیار زیبا و شکیل است. اگر علاقمند به گشت و گذار و عکاسی تاریخی هستید، توصیه می کنیم با دوربین خود از این مکان دیدن کنید. کنده کاری ها و کنده کاری های داخلی این بنا بی نظیر است. کاشی‌ها و سنگ‌نبشته‌های داخل بقعه با آثار حافظیه و سعدیه یکی نیست.
طرح ساخت آرامگاه دختران بی بی شیراز
آرامگاه بی بی دخترون شیراز ساختمانی دو طبقه آجری است و اطراف آن را باغ‌ها و درختان کهنسال احاطه کرده است که در فصل تابستان بر سر گردشگران و بازدیدکنندگان سایه می‌اندازد. تقریباً اطراف این مقبره خلوت است و اگر از شهرهای شلوغ به این مکان می روید باید مکانی آرامش بخش برای شما باشد و بتوانید به راحتی قدم بزنید.
در چهار طرف این بنا دروازه های ورودی مختلفی وجود دارد. بازدیدکنندگان مقبره دختران بی بی می توانند از این دروازه ها عبور کرده و وارد ساختمان مقبره شوند. بالای هر در، ایوان های نسبتا کوچک و زیبایی در معماری آن طراحی شده است که زمینه مناسبی برای عکس های یادگاری است و می توانید به یاد سفر به شیراز با دوستان یا خانواده یا حتی تنهایی عکس های زیبایی بگیرید.
بی بی خدیجه درون ظریح چوبی آرامگاه مدفون نیست!
در داخل ساختمان آرامگاه بی بی دختران، یک محفظه یا ظریح چوبی قهوه ای رنگ قرار دارد که نماد قبر بی بی دختران است. اما قبر اصلی بی بی دخترون در طبقه زیرین این آرامگاه قرار دارد و پیکر بی بی خدیجه خاتون داخل آن ظریح چوبی دفن نشده است. درب های این زیر زمین بر روی بازدیدکنندگان بسته است.
از آنجا که در گذشته برق و لامپ، کشف و اختراع نشده بودند، تقریبا در تمام ساختمان های تاریخی، بخشی از دیوارها یا سقف به صورت مشبک (شبکه ای) ساخته می شد تا نور از آن عبور کند و داخل ساختمان را روشن کند. اگر وارد این ساختمان بی بی دخترون بشوید و نگاهی به بالای سرتان بیندازید، این منافذ کوچک را در این بنا هم می بینید. این منافذ و شبکه ها در گذشته برای روشنایی ساختمان استفاده می شده است.
آرامگاه بی بی دختران را یک زن ساخته است!
مقبره و آرامگاه بی بی دختران برای اولین بار توسط همسر قتلان که زنی بود به نام «بیک خاتون» بنا شد. بیک خاتون که با نام «مادر شاه شجاع» نیز در تاریخ شناخته می شود، یکی از زنان تاثیر گذار در سلسله آل مظفر بود. بنایی که بیک خاتون برای آرامگاه بی بی دخترون در شیراز ساخت، در پی زلزله ای تقریبا به طور کامل تخریب شد و جز مخروبه ای چیزی از آن باقی نماند.
سال ها بعد، محمد قلی خان ایلخانی که در عصر سلسله ایلخانیان زندگی می کرد، هزینه بازسازی و ساخت مجدد این بنا را تامین کرد و آن را دوباره احیا کرد. محمد قلی خان ایلخانی انسانی بسیار ادیب، هنرمند و هنردوست بود و زحمات زیادی برای احیای فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی کشید.
داستان بی بی خدیجه چیست؟ چرا بی بی دخترون؟
بی بی خدیجه ام عبدالله بیشتر از آن که با نام اصلی اش شناخته شود، در میان اهل فارس به بی بی دخترون معروف و مشهور شده است. اما داستان بی بی دخترون چیست و چرا به او چنین لقبی را داده اند؟ در این خصوص سند معتبر و منبع تاریخی خاصی وجود ندارد اما ریش سفیدان و افراد آگاه منطقه می گویند دختران دم بخت و جوانی که در سن ازدواج بودند اما خواستگاری نداشتند، برای گشوده شدن بخت شان در بقعه بی بی دخترون حاضر می شدند و از خدا نزد بی بی خدیجه، طلب حاجت می کردند.
بی بی خدیجه دختر امام سجاد (ع) است؟ یا دختر امام حسن (ع)؟
مقبره دیگری در قبرستان دارالسلام شیراز وجود دارد که متعلق به بی بی خدیجه است. اما باید توجه داشته باشید که این صرفا یک تشابه اسمی است. بی بی خدیجه مدفون در قبرستان دارالسلام از نسل امام حسن مجتبی (ع) است اما بی بی خدیجه مدفون در بلوار شهید دستغیب، از نوادگان امام سجاد (ع) است و ایشان است که به بی بی دختران معروف است. آرامگاه بی بی دخترون شهر شیراز از حیث مساحت تقریبا 338 متر زیربنا دارد و در زمان پهلوی دوم (سال 1347 هجری شمسی) به عنوان یکی از میراث فرهنگی ایران به ثبت رسیده است.
